Βούλα, 29/09/2017

​

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

 

Θέμα: Τοποθέτηση σχετικά με την Ακύρωση του Προεδρικού Διατάγματος για την Προστασία του Υμηττού.

 

Στο τέλος μιας δύσκολης αντιπυρικής περιόδου γίνεται γνωστή μια άκρως ανησυχητική εξέλιξη για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος του Υμηττού. Φέτος ο Υμηττός γλίτωσε τα χειρότερα από τις φωτιές όμως το νομικό πλήγμα μπορεί να αποδειχθεί πιο βαρύ. Πρόκειται για την δικαστική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που εκδόθηκε στις 22/09/2017, η οποία ακυρώνει το Προεδρικό Διάταγμα «Καθορισμός μέτρων προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού και των Μητροπολιτικών πάρκων Γουδή - Ιλισσίων» (ΦΕΚ 187Δ’/16.6.2011). Το εν λόγω διάταγμα εκδόθηκε στις 14 Ιουνίου 2011, επί υπουργείας Τ. Μπιρμπίλη, βασισμένο σε μελέτη που είχε εκπονήσει ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ) για να αντικαταστήσει το Προεδρικό Διάταγμα του 1978 που ίσχυε μέχρι τότε. Η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν όπως αποδεικνύει το ιστορικό της.

 

Με μια γρήγορη ματιά, το ΠΔ του 2011 φαινόταν να αναβαθμίζει την προστασία του βουνού έναντι εκείνου του 1978 με την Α’ Ζώνη (Απόλυτης Προστασίας) να καταλαμβάνει το 88,5% του όρους (αυξήθηκε από τα 76.000 σε 93.000 στρέμματα, επί συνόλου 105.000 στρεμμάτων) όμως μια πιο ενδελεχής εντρύφηση στις διατάξεις του αποδείκνυε -ακόμη και σε μη ειδικούς- ότι τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Συνοπτικά το ΠΔ 2011 χώριζε τον Υμηττό σε πέντε ζώνες, ενώ προέβλεπε τη μετεγκατάσταση των ήδη υφιστάμενων βιομηχανικών, βιοτεχνικών και των λοιπών εγκαταστάσεων, την αδρανοποίηση των λατομείων, τα οποία χαρακτήριζε «ανενεργά», και την υποχρέωσή τους να προχωρήσουν στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος εντός τριετίας, την παραμονή των στρατοπέδων Ζορμπά και Φακίνου, την καθολική απαγόρευση του κυνηγιού καθώς και την αποστολή, μέσα σε διάστημα οκτώ μηνών, από τις νομαρχίες και τις περιφέρειες στην Υπηρεσία Κατεδάφισης, καταλόγου με όλα τα αυθαίρετα που υπάρχουν στον Υμηττό, προκειμένου να δρομολογηθεί η κατεδάφισή τους.

 

Όμως, σχετική μελέτη του Τμήματος Πολεοδομίας Χωροταξίας, της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που συντάχθηκε στις 15 Ιουνίου 2010 (περίοδο κατά την οποία το ΠΔ βρισκόταν σε διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης) ανέδειξε ορισμένα καίρια ζητήματα. Περιληπτικά:

- διατήρηση υφιστάμενων πρώην νόμιμων ή/και αυθαίρετων κτιριακών εγκαταστάσεων ή οχλουσών δραστηριοτήτων

- μη αποθάρρυνση εγκατάστασης νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων

- αύξηση της αρτιότητας για «κοινωφελείς εγκαταστάσεις» εκπαίδευσης χωρίς παράλληλο περιορισμό στη μέγιστη επιφάνεια δόμησης

- αντιμετώπιση του Υμηττού ως «περιαστικό πάρκο αναψυχής και πολιτισμού» και όχι ως ενός δασικού χώρου

- έλλειψη διευκρινιστικών διατάξεων σχετικά με τα μελλοντικά σχέδια ανάπτυξης νέων αυτοκινητοδρόμων

- ασάφειες ή/και παραλείψεις σχετικά με το ρόλο των Συνδέσμων Προστασίας Περιβάλλοντος

- έλλειψη διασύνδεσης του ΠΔ σε σχέση με παράλληλους προγραμματισμούς (Μητροπολιτικός Φορέας για το «περιαστικό πράσινο», Καλλικράτης) με τη δασική νομοθεσία και το δασικό κτηματολόγιο.

Είναι εύκολα αντιληπτό ότι τα παραπάνω είναι σημαντικά ζητήματα, ειδικά στα πλαίσια της ελληνικής πραγματικότητας που μας έχει συνηθίσει στην αδράνεια εφαρμογής και ολοκλήρωσης διαδικασιών ακόμη και των πιο αυστηρών διατάξεων, πολύ περισσότερο δε όταν αυτές δεν συνοδεύονται από σαφές χρονοδιάγραμμα, αρμοδιότητες και έλεγχο.

 

Χαρακτηριστικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε το ΠΔ του 2011 το κορυφαίο ζήτημα και πάγιο αίτημα όσων ενδιαφέρονται για την προστασία του Υμηττού, που είναι ο χαρακτηρισμός του Υμηττού σε Εθνικό Δρυμό και η δημιουργία Δασαρχείου Υμηττού και Φορέα Διαχείρισης. Ουσιαστικά εμπαίζοντας εαυτούς και αλλήλους, το Δασαρχείο Υμηττού θεσμοθετήθηκε όμως οι αρμοδιότητές του βαρύνουν το Δασαρχείο Πεντέλης που ήδη ήταν επιφορτισμένο με τα ζητήματα του Υμηττού. Με άλλα λόγια ο Υμηττός έχει δασαρχείο στα χαρτιά αλλά στην πράξη (δεν) εξυπηρετείται, όπως συνέβαινε πάντα από το υποστελεχωμένο Δασαρχείο Πεντέλης που πρακτικά αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες των δύο βουνών.

 

Όμως οι σημαντικές ελλείψεις και παραλείψεις του ΠΔ του 2011 δεν περιορίστηκαν μόνο στα ουσιαστικά αλλά εμφανίστηκαν ακόμη και στις τυπικές διαδικασίες. Το προεδρικό διάταγμα βασίστηκε σε ελλιπέστατους χάρτες, οι οποίοι απείχαν πολύ από το να αποτυπώνουν την πραγματική, υφιστάμενη κατάσταση και με την υπερ-απλουστευμένη προσέγγιση της αφελούς ( ; ) και συλλήβδην επέκτασης της ζώνης απόλυτης προστασίας δημιούργησε μια πλασματική εικόνα που στον χάρτη έδειχνε μια μεγάλη έκταση σημασμένη με πράσινο χρώμα, ενώ μέσα σε αυτή υπήρχαν ολόκληροι οικισμοί (πχ. Χέρωμα στη Βάρη, Σκάρπιζα, Κίτσι στο Κορωπί) καλλιεργήσιμες (από δεκαετίες) εκτάσεις, δρόμοι και άλλες εγκαταστάσεις. Βεβαίως πολλά από αυτά ήταν αυθαίρετα ή είχαν βασιστεί στις διατάξεις του προηγούμενου προεδρικού διατάγματος, εκμεταλλευόμενα πολλές φορές και τα «παραθυράκια» του νόμου (όπως το γνωστό ζήτημα των «αναψυκτηρίων»), ή αποτελούσαν δραστηριότητες (όπως πχ αγροτικές) που είχαν εγκατασταθεί από δεκαετίες όμως γεγονός είναι ότι υπήρχαν (και υπάρχουν). Ένας σωστός νομοθέτης λοιπόν δεν θα μπορούσε να συμπεριφέρεται σαν να μην υπάρχουν. Παράλληλα το ΠΔ του 2011 απέτυχε να καλύψει ακόμη και τις νομικές προϋποθέσεις έκδοσης ενός τέτοιου νομοθετήματος που απαιτούσαν να συνοδεύεται από την έκδοση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).

 

Η παράλειψη ( ; ) αυτή από πλευράς της πολιτείας άφησε το διάταγμα εκτεθειμένο νομικά στην προσβολή των όσων κατέφυγαν στην δικαιοσύνη ισχυριζόμενοι πως θίγονται τα συμφέροντά τους -παρά τις τόσες ελλείψεις και παραλείψεις του ΠΔ-, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την μη ύπαρξη ΣΜΠΕ ως την αιχμή του δόρατος του νομικού τους αγώνα. Σε αυτούς, πέρα από τους ιδιώτες, επιχειρηματίες, αγρότες και κυνηγούς περιλαμβάνονται ακόμη και δήμοι που περιβάλλουν τον Υμηττό (μεταξύ αυτών όλοι οι Δήμοι του Νοτίου Υμηττού), οι οποίοι διαλαλώντας σε κάθε ευκαιρία την προσήλωσή τους στην προστασία του βουνού, χρησιμοποίησαν και πάλι προσχηματικά την «προστασία του περιβάλλοντος» διεκδικώντας όμως ουσιαστικά τη νομιμοποίηση περιοχών αυθαιρέτων, την προσθήκη νέων χρήσεων γης και, εν τέλει, τη συρρίκνωση της Ζώνης Α'. Κι ενώ η νομική διαδικασία χρόνιζε και το ζήτημα έφτασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια, η πολιτεία είχε τη δυνατότητα επί χρόνια να προχωρήσει, έστω και καθυστερημένα, στην μετέπειτα έκδοση ΣΜΠΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2015, επί υπουργείας Γ. Τσιρώνη δόθηκαν υποσχέσεις πως η έκδοση ΣΜΠΕ προχωρά και το ΠΔ δεν κινδυνεύει καθώς, με μεγάλη καθυστέρηση στις 21.07.2016, ανατέθηκε η σύνταξή της σε ιδιωτικό γραφείο και μάλιστα με τρίμηνη σύμβαση όμως έκτοτε η τύχη της αγνοείται. Έτσι το ανώτατο δικαστήριο της χώρας οδηγήθηκε στην πρόσφατη απόφαση ακύρωσης του ΠΔ του 2011 παρά την αναβολή εκδίκασης της υπόθεσης τον Δεκέμβριο του 2016.

 

Όπως είναι εύκολα αντιληπτό οι συνέπειες είναι σημαντικές. Πέρα από την σύγχυση προς το κοινό ως προς το τι ισχύει τελικά, την εμπέδωση ενός αισθήματος ανομίας και ενός πλαισίου έλλειψης προστασίας, προκύπτουν σημαντικά πρακτικά ζητήματα αλλά και σημαντικές αλλαγές, όπως π.χ. η άρση απαγόρευσης της δόμησης σε μεγάλες περιοχές αλλά και η άρση απαγόρευσης του κυνηγιού στα ανατολικά του Υμηττού.

 

Επισημαίνοντας ότι η υγεία του φυσικού οικοσυστήματος του Υμηττού βρίσκεται σε οριακό σημείο, η Ε.Δ.Ν.Υ. καλεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και τα συναρμόδια υπουργεία να προβούν άμεσα σε συγκεκριμένες ενέργειες για την προστασία του, για να μην υποστεί ο Υμηττός το τελικό του πλήγμα. Συγκεκριμένα προτείνονται:

- Άμεση αποστολή εγκυκλίου προς όλες τις αρμόδιες Υπηρεσίες Δόμησης των Δήμων που περιβάλλουν τον Υμηττό για αναστολή έκδοσης όλων των αδειών δόμησης στις επίμαχες εκτάσεις.

- Άμεση ανάρτηση των δασικών χαρτών του Υμηττού (οι οποίοι, σύμφωνα με ανακοινώσεις και δημοσιεύματα,  έχουν παραδοθεί από τον μελετητή στις αρμόδιες υπηρεσίες και έχουν θεωρηθεί από το 2012).

- Χαρακτηρισμός του Υμηττού ως Εθνικό Δρυμό, δημιουργία λειτουργικού Δασαρχείου Υμηττού και Φορέα Διαχείρισης και πλήρης απεμπλοκή από τη δασοπροστασία φορέων που μπορεί να βρεθούν σε σύγκρουση συμφερόντων.

- Άμεση έκδοση απόφασης απαγόρευσης της θήρας σε ολόκληρο τον Υμηττό, μέχρι της οριστικοποίησης των σχετικών διατάξεων. Επισημαίνεται ότι η άγρια πανίδα του βουνού τείνει να εξοικειωθεί με την παρουσία του ανθρώπου και να μην τον κατατάσσει πλέον σε θηρευτή λόγω της απουσίας κυνηγών τα τελευταία χρόνια κι επομένως η ανεξέλεγκτη επιστροφή των κυνηγών μπορεί να επιφέρει μεγάλο πλήγμα.

- Εντατικοποίηση των ελέγχων, από τις αρμόδιες αρχές, για έκνομες ενέργειες με στόχο τη μεταβολή χρήσεων γης, ώστε να αποτραπούν ενδεχόμενες προσπάθειες δημιουργίας τετελεσμένων καταστάσεων (κυρίως αυτή την περίοδο που επικρατεί μια σχετική νομική σύγχυση).

 

Η Ε.Δ.Ν.Υ. δεσμεύεται να συνεχίσει το εθελοντικό της έργο στον Νότιο Υμηττό, με στόχο την προστασία της φύσης του βουνού από οποιαδήποτε απειλή και προς τον σκοπό αυτό θα ενισχύσει την επιτήρηση για έκνομες ενέργειες, απευθυνόμενη πάντα στις καθ’ύλην αρμόδιες αρχές για την εφαρμογή των νόμων, όπως είναι δικαίωμα και υποχρέωση κάθε ενεργού πολίτη.

 

--------------------------------------------------------------------------

Για περισσότερες πληροφορίες:

 

Σπύρος Κίνιας

Αρχιτέκτων Μηχανικός

Συντονιστής Δασοπροστασίας Ε.Δ.Ν.Υ.

Τηλ.: 6977 47 9474, e-mail: info@edny.gr

​