Εθελοντική Δασοπροστασία Νοτίου Υμηττού - ΕΔΝΥ

Σπήλαια του νοτίου Υμηττού.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του Υμηττού είναι ο πλούσιος «υπόκοσμός» του. Αναφερόμαστε φυσικά στα πολλά σπήλαια που κρύβει το βουνό (πάνω από 80), ενώ νέα σπηλαιώματα ανακαλύπτονται μέχρι και στις μέρες μας. Τα πιο γνωστά βρίσκονται στον Κεντρικό και Βόρειο Υμηττό, όμως και ο Nότιος Υμηττός κρύβει έναν πολύ πλούσιο υπόγειο κόσμο. Η δημιουργία τους οφείλεται κυρίως στα ασβεστολιθικά και σχιστολιθικά πετρώματα που απαντώνται στο βουνό.

Στην περιοχή μας βρίσκονται αρκετά σπήλαια και μικρές σπηλιές, ιδιαίτερης αρχαιολογικής/ιστορικής σημασίας και συγκινητικής φυσικής ομορφιάς. Ορισμένα δεν απαιτούν ειδικές γνώσεις και εξοπλισμό από τον επισκέπτη, πέρα από σεβασμό και σύνεση, ενώ άλλα (όπως τα βάραθρα) είναι επισκέψιμα μόνο από άτομα με ειδικές γνώσεις σπηλαιολογίας. Σε κάθε περίπτωση, η σπηλαιολογία και η

επίσκεψη σπηλαίων είναι «μαγικές» δραστηριότητες, που όμως κρύβουν κινδύνους για τους συμμετέχοντες και το περιβάλλον. Εκπαιδευτείτε κατάλληλα σε κάποιον από τους πολλούς σχετικούς συλλόγους που υπάρχουν και χρησιμοποιείτε πάντα τον κατάλληλο εξοπλισμό και πρακτικές ασφαλείας για να προστατέψετε τον εαυτό σας και τα σπήλαια. Λάβετε, επίσης, υπόψη ότι η είσοδος σε σπήλαια δεν επιτρέπεται χωρίς προηγούμενη άδεια από την Εφορία Σπηλαιολογίας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Για λόγους προστασίας της φυσικής μας κληρονομιάς και επειδή έχουν παρατηρηθεί πολλά φαινόμενα βανδαλισμού στα φυσικά μνημεία που είναι τα σπήλαια του Υμηττού, στο παρόν δεν αναφέρονται οι ακριβείς θέσεις των σπηλαίων.

Βάραθρο Συκιάς

Πρόκειται για μεγάλο σπήλαιο του οποίου η οροφή κατέρρευσε μετατρέποντάς το σε βάραθρο με εντυπωσιακές διαστάσεις. Το άνοιγμα που δημιουργήθηκε είναι διαστάσεων περίπου 28x21μ. ενώ ο πυθμένας του βαράθρου, διαστάσεων 54x25μ. περίπου, διαμορφώθηκε στα 20μ. μέγιστο βάθος. Το βάραθρο οφείλει την ονομασία του στη μεγάλη αγριοσυκιά που φύτρωσε και γιγαντώθηκε στον πυθμένα του εκμεταλλευόμενη την προστασία και τις ιδανικές συνθήκες που της

προσέφερε το φυσικό ανάγλυφο. Στα τοιχώματα του βαράθρου είναι σαφείς οι ενδείξεις ότι κάποτε αυτό ήταν ένα κλειστό σπήλαιο. Ο πιο προσεκτικός παρατηρητής (ειδικά αν επισκεφτεί το βάραθρο τον χειμώνα που η συκιά δεν φέρει φύλλα) θα προσέξει σταλαγμιτικό διάκοσμο στα τοιχώματα, καθώς και δύο μεγάλους σταλακτιτικούς καταρράκτες. Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν στο συμπέρασμα της κατάρρευσης της οροφής ενός σπηλαίου ως γενεσιουργό αιτία για τη δημιουργία του βαράθρου, αφού, ως γνωστόν, οι σταλαγμίτες και σταλακτίτες μπορούν να δημιουργηθούν μόνο στο κλειστό περιβάλλον των σπηλαίων.

Το βάραθρο της Συκιάς είναι πολύ γνωστό στους σπηλαιολογικούς κύκλους και δέχεται συχνές επισκέψεις από τέτοιους συλλόγους και

ομίλους γιατί αποτελεί πεδίο εκπαίδευσης και προπόνησης των μελών τους, λόγω και της εύκολης πρόσβασης σε αυτό, από ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Το συγκεκριμένο βάραθρο έγινε γνωστό και για ένα ακόμη, τραγικό λόγο, το 1999, όταν πυροσβεστικό όχημα που έσπευδε σε πυρκαγιά στην περιοχή, βγήκε από τον δρόμο και κατέληξε να γκρεμιστεί σε αυτό, οδηγώντας στον θάνατο δύο πυροσβέστες.

Η ΕΔΝΥ οργάνωσε εθελοντικό καθαρισμό του βαράθρου της Συκιάς, στις 14 Απριλίου του 2014, σε συνεργασία με τον Σπηλαιολογικό Ελληνικό Εξερευνητικό Όμιλο και τον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής «ΑΝΙΜΑ». Ο καθαρισμός εξελίχθηκε σε μια τιτάνια προσπάθεια ανάσυρσης σκουπιδιών και υλικών που ρύπαιναν τον πυθμένα του βαράθρου επί χρόνια και κατέληξε σε έναν από τους μεγαλύτερους καθαρισμούς στον κόσμο αφού ανελκύθηκαν πάνω από 2,5 τόνοι μετάλλων και πάνω από 15 κυβικά μέτρα σκουπιδιών! Περισσότερα για τον καθαρισμό, μπορείτε να δείτε στη σελίδα των δράσεων του έτους 2013, εδώ.

Τρύπια Σπηλιά

Η Τρύπια Σπηλιά είναι άλλο ένα μεγάλο σπήλαιο του νοτίου Υμηττού, του οποίου η οροφή κατέρρευσε δημιουργώντας έναν ενδιαφέροντα γεωλογικό σχηματισμό που μπορεί να περιγραφεί και ως βραχώδης, φυσική γέφυρα. Σε αντίθεση με το βάραθρο Συκιάς, στη περίπτωση της Τρύπιας Σπηλιάς διατηρήθηκε τμήμα της οροφής κοντά στην κάθετη είσοδο του παλαιού σπηλαίου δημιουργώντας αυτή τη φυσική γέφυρα. Οι διαστάσεις του ανοίγματος είναι 10x20μ. (πλάτος/ύψος) και ο διάδρομος της γέφυρας έχει διάσταση 5x2μ.. Οι διαστάσεις του αρχικού σπηλαίου, πριν την κατάρρευση της οροφής ήταν περίπου 48x20μ., με ύψος 30μ., ενώ στα τοιχώματα του κοιλώματος που δημιουργήθηκε, υπάρχουν διάσπαρτες μικρές σπηλιές που αποτελούσαν τμήματα του αρχικού μεγάλου σπηλαίου. Η Τρύπια Σπηλιά είναι γνωστή και ως Φυσική Γέφυρα Μαυροβουνίου και βρίσκεται σε μια περιοχή που παρουσιάζει ιδιαίτερο γεωλογικό ενδιαφέρον, γειτνιάζοντας με άλλα δύο γνωστά, σημαντικά σπηλαιώματα του νοτίου Υμηττού.

Σπήλαιο Αρχεδήμου

Το σπήλαιο Αρχεδήμου (ή Νυμφολήπτου) έχει πολύ μεγάλη αρχαιολογική σημασία γιατί είναι ίσως το μοναδικό σπήλαιο στην Ελλάδα στο οποίο συναντούμε αγάλματα σκαλισμένα στα τοιχώματά του. Αυτά λαξεύτηκαν από τον Αρχέδημο τον 5ο αιώνα π.Χ. όταν αυτός έφτασε στην Αττική από τη Σαντορίνη (Θήρα) και μετέτρεψε το σπήλαιο σε τόπο λατρείας των νυμφών, του Πάνα και της θεάς Ρέας ή Γαίας. Το

σπήλαιο δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο και έχει διαστάσεις 23x26μ. με ύψος περίπου 10μ. στον κύριο θάλαμό του. Εξερευνήθηκε το 1902 από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών και κατά τις έρευνες ανακαλύφθηκαν χιλιάδες πήλινα λυχνάρια με πλούσιο διάκοσμο και λίθινες αναθηματικές πλάκες και επιγραφές του 4ου αιώνα π.Χ. έως και του 150 π.Χ.. Κάποια από τα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας ενώ, δυστυχώς, αγνοείται η τύχη αρκετών.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχουν διάφορες αρχαιοελληνικές επιγραφές, αναθηματικές κόγχες και βωμοί αφιερωμένοι στον Πάνα και τις νύμφες καθώς και λεκάνη συλλογής ομβρίων υδάτων, προερχόμενων από την είσοδο, και πηγή, λαξευμένη στο βράχο από τον Αρχέδημο, στην οποία βρέθηκαν πολλά νομίσματα.

SpirosK/Flickr

Τα πιο χαρακτηριστικά ευρήματα είναι και τα πιο εντυπωσιακά που βρίσκονται στο εσωτερικό του. Πρόκειται για σκαλισμένη ανάγλυφη αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του Αρχέδημου, με υπογραφή του, στην οποία κρατάει τα εργαλεία που χρησιμοποίησε για να μετατρέψει το σπήλαιο σε τόπο λατρείας, ενώ εντύπωση προκαλεί η περίεργη στάση του σώματος που «οδηγεί» προς το εσωτερικό της σπηλιάς, ενώ το κεφάλι «κοιτάει» προς την είσοδο.

Εξίσου εντυπωσιακό το άγαλμα της καθιστής, ενθρονισμένης θεότητας, σκαλισμένο, κατά πάσα πιθανότητα, σε σταλαγμίτη του σπηλαίου, διακοσμεί τον δεύτερο, μεγάλο θάλαμο του σπηλαίου. Το συγκεκριμένο άγαλμα, είναι δυστυχώς ακέφαλο, λόγω βανδαλισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα η ταυτότητα της θεότητας αλλά φημολογείται ότι πρόκειται για τη θεά Ρέα ή Γαία ή ενδεχομένως για τον Απόλλωνα, καθώς πλησίον του αγάλματος υπήρχε σκαλιστός ομφαλός, γνωστό Απολλώνιο σύμβολο, ενώ και η μετέπειτα παρουσία Πλατωνικών συνηγορεί σε αυτή την υπόθεση.

Δυστυχώς, το σπήλαιο Αρχεδήμου έχει υποστεί εκτεταμένες καταστροφές, κυρίως κατά την επικράτηση του Χριστιανισμού, αλλά και μέχρι σήμερα, από ανεγκέφαλους βάνδαλους που έχουν αφαιρέσει σταλαγμίτες και σταλακτίτες, έχουν γράψει και χαράξει στα τοιχώματά του, ακόμα και πάνω στα αρχαία ευρήματα, και έχουν ρυπάνει τον χώρο με κάθε λογής σκουπίδι. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες, από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Αρχαιολογική Υπηρεσία, να σφραγιστεί η είσοδός του με καγκελόπορτα η οποία διαρκώς ξηλώνεται. Η Ε.Δ.Ν.Υ. προσπαθεί να συμβάλλει στη προστασία του σπηλαίου ελέγχοντας και καθαρίζοντάς το, κατά το δυνατόν, όπως κάνουμε και με όλα τα σπήλαια του νοτίου Υμηττού.

Σπήλαιο Κακοβούλας

Το σπήλαιο Κακοβούλας, γνωστό και ως «Σαλίγκαρος», είναι ένα σπήλαιο που παρέχει σχετικά εύκολη πρόσβαση στο εσωτερικό του και μεγάλη ποικιλία θαλάμων. Ξεκινάει με ένα μεγάλο κατηφορικό θάλαμο 26x16μ. και ύψος περίπου 10μ. στον οποίο βρίσκονται αρκετές σταλαγμιτικές κολώνες, ορισμένες από τις οποίες υποστηρίζουν τμήμα της οροφής που έχει ριγματωθεί και επιτρέπει στο φυσικό φως να

εισέρθει σε μεγάλο βάθος δημιουργώντας όμορφα χρωματικά παιχνίδια με τους σταλαγμίτες και τους σταλακτίτες. Το σπήλαιο συνεχίζεται με έναν δεύτερο επιμήκη κατηφορικό θάλαμο (στοά), διακοσμημένο με έναν μεγάλο, εντυπωσιακό, σταλαγμιτικό καταρράκτη, που καταλήγει σε ένα στενό ελικοειδές λαγούμι το οποίο οδηγεί σε τρίτο μικρό θάλαμο διαστάσεων 4x5μ. και ύψους 2,5μ. σε βάθος 33 μέτρων από την επιφάνεια. Αυτό ακριβώς το ελικοειδές λαγούμι είναι που του έδωσε και την εναλλακτική ονομασία του. Και το συγκεκριμένο σπήλαιο έχει ανασκαφεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τα ευρήματα έχουν απομακρυνθεί.

Δυστυχώς και αυτό το σπήλαιο έχει υποστεί τις αρνητικές επιπτώσεις της ανθρώπινης επέμβασης. Πολλοί σταλαγμήτες και σταλακτίτες έχουν αφαιρεθεί ενώ σε πολλά σημεία συναντάμε χαραγμένα ή γραμμένα διάφορα μηνύματα.

Σπήλαιο Κολώνες

Πρόκειται για ανώνυμη μικρή σπηλιά που αποτελείται από ένα θάλαμο διαστάσεων 12x6μ. περίπου, προσβάσιμη από ένα μικρό άνοιγμα στην οροφή της. Τέτοιες σπηλιές, υπάρχουν αναρίθμητες στον Υμηττό και η «ασημαντότητά» τους τις έχει προστατέψει σε μεγάλο βαθμό από καταστροφικές, ανθρώπινες παρεμβάσεις. Σταλαγμιτικές κολώνες, κουρτίνες και πολλοί ακόμη εντυπωσιακοί σταλαγμιτικοί σχηματισμοί,

καλά κρυμμένοι κάτω από το έδαφος, συνεχίζουν να δημιουργούνται με τους αργούς ρυθμούς της φύσης, της τάξης του ενός εκατοστού κάθε 100 χρόνια περίπου! Η ονομασία του οφείλεται σε ένα σταλαγμιτικό σχηματισμό που δεσπόζει στο εσωτερικό του ή και την εγγύτητά του σε πυλώνες ηλεκτροδότησης.

Σπήλαιο Θερμό της Βούλας

Πρόκειται για σπηλαίωμα που ανακαλύφθηκε το 2011 από εθελοντές της Εθελοντικής Δασοπροστασίας Νοτίου Υμηττού σε εξόρμηση στο βουνό προς αναζήτηση άλλου γειτονικού σπηλαίου (Σπήλαιο Ανταρτών). Το σπήλαιο δεν ήταν καταγεγραμμένο ή εξερευνημένο στο παρελθόν κι έτσι οργανώθηκε, αποστολή εξερεύνησης και χαρτογράφησής του σε συνεργασία με μέλη του ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο., το Σάββατο 19/01/13. Πρόκειται για διάκλαση (σύνηθες για τα σπήλαια του βουνού), σχετικά μικρού βάθους (περίπου 12μ.) και μήκους.

Δυστυχώς, μάλλον πρόκειται πλέον για «νεκρό» σπήλαιο, αφού δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη σταγονορροή. Στα βαθύτερα τμήματά του υπάρχουν ενδιαφέροντα μικρά γκουρ (σχηματισμοί, σε σχήμα βεντάλιας, που δημιουργούνται σε εποχικές λίμνες εντός σπηλαίων από εναπόθεση αλάτων) και κάποιες «κουρτίνες», πέρα από τον σταλαγμιτικό «καταρράκτη» της αρχικής επιμήκους αίθουσας. Άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα είναι κάποια οστά (μάλλον άτυχου φυτοφάγου που πιθανώς έπεσε και εγκλωβίστηκε εντός του σπηλαίου, κρίνοντας από τη γνάθο που ανακαλύφθηκε) που είχαν σχεδόν απολιθωθεί και γίνει ένα με τα τοιχώματα του σπηλαίου. Η τρύπα που αποτελεί την είσοδο του σπηλαίου παρουσιάζει έντονη κάλυψη από βρύα και άλλα λειχηνοειδή καθώς εμφανίζει σημαντική υγροποίηση λόγω των ανερχόμενων θερμών ρευμάτων του σπηλαίου.

Καθώς το σπήλαιο δεν είχε καταγραφεί παλαιότερα, οι εθελοντές της ΕΔΝΥ, εφαρμόζοντας τη σπηλαιολογική πρακτική της επιλογής ονόματος βάσει κάποιου χαρακτηριστικού του σπηλαίου ή της θέσης του, το ονομάτισαν Σπήλαιο «Θερμό της Βούλας», λόγω της υψηλής θερμοκρασίας στο εσωτερικό του.

Η κατάβαση στα προαναφερθέντα σπήλαια αλλά και σε οποιοδήποτε σπήλαιο ή σπηλαίωμα δεν ενδείκνυται για άτομα που δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και εξοπλισμό καθώς μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επικίνδυνη για τον επισκέπτη αλλά και το σπήλαιο. Μην εισέρχεστε σε σπήλαια και τρύπες μόνοι σας. Πέρα από επικίνδυνο είναι και παράνομο, χωρίς προηγούμενη έγκριση από την Εφορία Σπηλαιολογίας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους υπόγειους κόσμους που κρύβει στα σωθικά του ο Νότιος Υμηττός. Υπάρχουν πολλοί ακόμη, με κάθε έναν να έχει τη δική του γοητεία, λίγο διαφορετικός από τους άλλους, αλλά και αρκετοί που περιμένουν να ανακαλυφθούν. Ακριβώς όπως και το δάσος του Νοτίου Υμηττού, έτσι και τα σπήλαια, περιμένουν να τα γνωρίσουμε και να τα προστατέψουμε.

ΤΟ ΒΟΥΝΟ

Μαζεύουμε πλαστικά καπάκια για καλό σκοπό!